Her yıl milyonu aşkın hayvanın plastik kirliliği yüzünden hayatını kaybettiğini biliyor muydunuz?
100'den fazla deniz canlısı türünde mikroplastiğe rastlanmıştır. Başlıca balık, karides ve midye gibi insanlar tarafından çokça tüketilen deniz canlılarında mikroplastiğe rastlanmıştır. Mikroplastikler deniz canlılarının hem kendine hem insanlığa zarar vermeye başlamıştır. İnsan sağlığı ve ekolojik denge için büyük bir tehlike haline gelmiştir. Sadece deniz canlıları değil büyük memeliler veya kuşların zarar görmeye başladığı fark edilmiştir. Fil, sığır veya balina gibi büyük memelilerin yanında kuş türleri de kirlilikten etkilenmektedir. 700’e yakın türün ki bunların içinde nesli tükenmekte olanlar da vardır, plastik kirliliğinden etkilendiği tespit edilmiştir.
Mikroplastikler başlıca tek kullanımlık plastiklerden yayılmaktadır. Tek kullanımlık plastiklerin yanı sıra kozmetik, tekstil ürünlerinden dökülenler ve maliyeti düşük plastik ürünlerin bozulmasıyla oluşanlar da kirliliği oluşturmaktadır. Mikroplastikler, doğaya ve insan sağlığına zararlı çapı 5 milimetreden daha küçük olan bu mikro elyaf ve parçacıkların havada uçuşması ile yayıldığı düşünülmektedir. Mikroplastiğin hava da her geçen gün arttığı ve insanlığı savunmasız hale geldiği anlaşılmaktadır.
Mikroplastiğe maruz kalan canlıların sağlığına olumsuz etkileri olmuştur. Canlıların karaciğerlerine ve hücrelerine nüfuz ederek mikroplastik kanserli hücreleri arttırmaktadır. Sadece karaciğer ve hücrelere nüfus ederek kanserin yayılmasını sağlamamakta aynı zamanda üreme sistemlerine zarar vererek kanserli hücrelerin doğum yolu ile geçmesine neden olacaktır.
Modern toplumlar her plastik kirliliğin önüne geçmek mümkün müdür sorusuna cevap aramaktadır. Geri dönüşüm bu sorunun tam anlamı ile cevabını oluşturmamaktadır. Aynı zamanda geri dönüşüm ile oluşturulan ürünlerin kullanımı teşvik edilmektedir. Plastiklerin geri dönüşümünde mikro ve makro ölçekte kolektif şekilde hareket edilmelidir. Ancak bu sayede katma değer yaratan bir süreç oluşmuş olacaktır. Gerçek dönüşüm hareketi ile ekolojik dengenin korunması için ayrılmış olan maliyet düşecek, insanlık ve canlı tarihi korunacaktır.
Mikroplastiklerin özellikle su kaynaklarına karışmamasını sağlamak hayati önem taşımaktadır. Mikroplastiklerin su kaynaklarına çokça karışması ile ekolojik dengenin sonu gelecektir. Su kaynaklarındaki mikroplastikler tam anlamı ile ayrıştırılamayacak ve temizlenme layığı ile sağlanamayacaktır. Etkili, verimli, ilk elden geri dönüştürme ve atık yönetimi sistemleri aracılığıyla plastik kirliliğinin olumsuz etkileri zayıflatılabilecektir.
Plastik kullanımı modern hayatın olmazsa olmazlarından biri olmuştur. Plastik kullanımının önüne geçecek uygulamalar bulunsa dahi yeteri kadar aza indirilemeyecektir. Plastik kullanımını azaltacak alışkanlıklar oluşturulmalı ve bilinçlendirme çalışmaları yapılmalıdır. Ancak kirlilik arttıkça geriye dönüş çok zorlaşacaktır. Tek kullanımlık, kullan at kültürü sonlandırılmalıdır. Kullan-at kültürünün yerine geçecek geri dönüşüm, sıfır atık, endüstriyel simbiyoz, döngüsel ekonomi gibi önemli kavramlar pekiştirilmelidir. Şirketlerin ve kurumların iş yapma pratiklerinin temeline sorumlu üretim ve tüketim anlayışı oturtulmalıdır.
Sürdürülebilir bir dünya inşasına katkı sağlayacak bir kültür inşa etmek önemlidir. Aksi takdirde mikroplastikler ekolojik dengenin ve insanlığın sonunu getirecektir. Sürdürülebilirliğin sağlanarak gerçek geri dönüşüm hareketleri kolektif olarak kabul edilmediği takdirde dünyanın gerçekten sonu gelecektir.
Yazar:
Furkan Ünal
Kaynakça:
https://www.nationalgeographic.com/environment/article/plastic-pollution
https://www.unep.org/plastic-pollution
https://www.bbc.co.uk/newsround/42810179
https://serc.carleton.edu/NAGTWorkshops/health/case_studies/plastics.
html
Σχόλια